Tết cổ truyền ở miền “đất Võ trời Văn” không chỉ có mùi trầm hương, tiếng pháo giao thừa hay mâm cơm đoàn viên. Với người dân Tuy Phước, Tết còn gắn liền với lễ hội chợ Gò – một phiên chợ độc đáo chỉ diễn ra vào mùng Một Tết Âm lịch tại thôn Phong Thạnh, thị trấn Tuy Phước, tỉnh Bình Định (nay thuộc Gia Lai – Bình Định cũ).
Không chỉ là nơi mua bán, chợ Gò còn là điểm hẹn văn hóa, nơi hội tụ của ký ức, tình làng nghĩa xóm và niềm tự hào về cội nguồn. Phiên chợ này đã tồn tại hàng trăm năm, bắt nguồn từ thời anh em nhà Tây Sơn dựng cờ khởi nghĩa, và đến nay vẫn giữ nguyên sức hút. Đây cũng là một trong những nét đặc sắc được giới thiệu trong chuyên mục văn hóa Quy Nhơn của Ghiền Quy Nhơn.
Nguồn gốc và lịch sử hình thành lễ hội chợ Gò
Để hiểu hết giá trị của lễ hội chợ Gò, cần quay ngược dòng thời gian về cuối thế kỷ 18 – giai đoạn anh em nhà Tây Sơn khởi nghĩa chống lại chính quyền phong kiến đương thời. Vùng đất Tuy Phước khi ấy là nơi tập trung đông dân cư, lại nằm trên trục giao thương quan trọng, thuận lợi cho việc buôn bán và trao đổi hàng hóa.
Tương truyền, chợ Gò ban đầu hình thành như một điểm tụ họp tự phát của người dân và nghĩa quân Tây Sơn, vừa để giao thương lương thực, nhu yếu phẩm, vừa là “điểm hẹn” để truyền tin, trao đổi tình hình. Nhờ vị trí gần sông Gò Bồi, việc vận chuyển hàng hóa bằng đường thủy cũng rất thuận tiện, giúp chợ nhanh chóng trở thành trung tâm buôn bán sầm uất trong vùng.
Không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, chợ Gò còn gắn liền với những giá trị tinh thần sâu sắc. Việc tổ chức chợ vào mùng Một Tết Âm lịch không đơn thuần để khai trương năm mới, mà còn thể hiện ước nguyện “khai chợ khai xuân” – cầu mong một năm mùa màng bội thu, mua may bán đắt, gia đình ấm no. Người dân tin rằng, mở hàng đầu năm ở chợ Gò sẽ mang lại vận may và sự hanh thông suốt 12 tháng tới.
Trải qua hơn 200 năm, dù chịu ảnh hưởng của chiến tranh, biến động kinh tế – xã hội, lễ hội chợ Gò vẫn được gìn giữ như một sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại. Mỗi phiên chợ không chỉ là nơi mua bán, mà còn là minh chứng sống động cho sức sống bền bỉ của văn hóa Quy Nhơn, thể hiện ở tinh thần đoàn kết, hiếu khách và niềm tự hào về cội nguồn của người dân Tuy Phước.
Hoạt động đặc sắc tại lễ hội chợ Gò
Nhắc đến Lễ hội chợ Gò, người dân Tuy Phước và du khách đều nhớ ngay đến không khí nhộn nhịp, rộn ràng từ tờ mờ sáng mùng Một Tết. Chợ không chỉ là nơi mua bán mà còn là dịp để mọi người gặp gỡ, trao nhau lời chúc năm mới và sẻ chia câu chuyện đầu xuân.
Phiên chợ Tết mang đậm hơi thở văn hóa Quy Nhơn
Ngay từ sáng sớm, dòng người từ khắp nơi đổ về chợ Gò với những nụ cười tươi và bộ áo dài truyền thống, áo bà ba rực rỡ sắc xuân. Những gian hàng nối dài, bày bán đủ loại sản vật địa phương: bánh ít lá gai, bánh tráng nước dừa, tré Bình Định, rượu Bàu Đá, hải sản khô… Mỗi món quà, mỗi hương vị đều gói trọn bản sắc của văn hóa Quy Nhơn và tình đất tình người nơi đây.
Mua may bán đắt – Mở đầu năm mới rộn ràng
Theo quan niệm dân gian, mùng Một Tết là ngày “khai chợ” để cầu mong một năm làm ăn phát đạt. Người mua tin rằng mua một món hàng tại Lễ hội chợ Gò sẽ mang lại may mắn suốt cả năm; người bán thì tin phiên chợ đầu năm sẽ “mở vía” buôn may bán đắt. Chính vì vậy, hoạt động trao đổi mua bán ở đây không đơn thuần vì kinh tế, mà còn mang giá trị tinh thần đặc biệt.
Không gian hội xuân – Gặp gỡ và kết nối
Ngoài mua bán, chợ Gò còn là nơi gặp gỡ của những người con xa quê trở về sum họp gia đình. Tiếng chào hỏi, cười nói rộn rã hòa cùng tiếng trống múa lân, tiếng nhạc dân ca tạo nên bức tranh hội xuân sống động. Nhiều gia đình chọn nơi đây để du xuân, chụp ảnh kỷ niệm, lưu giữ khoảnh khắc đầu năm.
Trò chơi dân gian và hoạt động biểu diễn
Không thể thiếu trong Lễ hội chợ Gò là các trò chơi dân gian như kéo co, đẩy gậy, bịt mắt đập om… thu hút cả trẻ em lẫn người lớn tham gia. Xen kẽ là các tiết mục biểu diễn võ cổ truyền Bình Định, hò khoan, bài chòi – những di sản phi vật thể đặc sắc của vùng đất võ. Đây chính là điểm nhấn giúp du khách vừa vui chơi vừa cảm nhận trọn vẹn nét đẹp của văn hóa Quy Nhơn.
Ý nghĩa văn hóa và giá trị tinh thần
Lễ hội chợ Gò không đơn thuần là hoạt động thương mại, mà còn mang giá trị tinh thần sâu sắc:
-
Gìn giữ bản sắc văn hóa địa phương: Đây là dịp để người dân mặc trang phục truyền thống, nói tiếng địa phương, tái hiện phong tục Tết xưa.
-
Thắt chặt tình làng nghĩa xóm: Mọi người đến chợ không chỉ để mua bán, mà còn để chúc Tết, hỏi thăm nhau sau một năm bận rộn.
-
Tôn vinh lịch sử vùng đất: Phiên chợ gắn liền với câu chuyện Tây Sơn, trở thành biểu tượng gợi nhắc tinh thần đoàn kết, kiên cường của người Bình Định.
Trải nghiệm lễ hội chợ Gò – Gợi ý cho du khách
Nếu có dịp đến Quy Nhơn – Tuy Phước dịp Tết, đừng bỏ lỡ cơ hội hòa mình vào không khí chợ Gò. Bạn nên:
-
Đi từ sớm để cảm nhận trọn vẹn sự nhộn nhịp và chọn được món quà Tết đẹp.
-
Mang theo máy ảnh hoặc điện thoại để lưu lại khoảnh khắc áo dài rực rỡ, gian hàng đầy màu sắc.
-
Thử các món ăn truyền thống ngay tại chợ để cảm nhận hương vị Tết “chuẩn xứ Nẫu”.
Qua hàng trăm năm, lễ hội chợ Gò vẫn giữ nguyên sức hút bởi sự dung dị, mộc mạc và ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Đây không chỉ là nơi mua bán ngày Tết, mà còn là không gian lưu giữ hồn quê, kết nối con người với cội nguồn.
Lễ hội chợ Gò không chỉ là một phiên chợ đầu năm đơn thuần, mà còn là một “bảo tàng sống” của văn hóa Quy Nhơn – nơi hội tụ tinh hoa ẩm thực, sản vật, trò chơi và truyền thống của người dân xứ Nẫu. Mỗi dịp Tết đến, chợ Gò lại trở thành nhịp cầu nối quá khứ và hiện tại, đưa du khách hòa mình vào không khí hội xuân rộn ràng và đong đầy yêu thương.
Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về những nét văn hóa đặc sắc khác của Quy Nhơn, đừng bỏ lỡ bài viết Văn hóa Quy Nhơn – Hồn quê và hơi thở hội nhập để khám phá trọn vẹn bức tranh đa sắc của vùng đất võ. Và đừng quên theo dõi Fanpage Ghiền Quy Nhơn để cập nhật những review chất, trải nghiệm thật và kết nối sâu hơn với địa phương.