Bài viết, Văn hóa - Lịch sử Bình Định
Lịch sử thành phố Quy Nhơn: Từ đô thị cổ Vijaya đến thành phố biển hiện đại
Th5
Lịch sử thành phố Quy Nhơn là một hành trình dài, trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm, từ thời kỳ văn hóa Sa Huỳnh, vương quốc Champa, triều đại Tây Sơn, đến thời kỳ Pháp thuộc, chiến tranh, và phát triển hiện đại. Mỗi thời kỳ đều để lại dấu ấn sâu đậm, góp phần hình thành nên một Quy Nhơn năng động, hiện đại như ngày nay.
Thời kỳ tiền sử và vương quốc Champa
Trước thế kỷ X, vùng đất Quy Nhơn ngày nay là nơi cư trú của cư dân cổ thuộc nền văn hóa Sa Huỳnh và Đông Sơn. Sau đó, khu vực này trở thành trung tâm của vương quốc Champa, với kinh đô là thành Vijaya (còn gọi là Đồ Bàn), nằm tại vị trí hiện nay thuộc xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn.
Thành Vijaya từng là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa quan trọng của Champa. Tuy nhiên, vào năm 1471, vua Lê Thánh Tông của Đại Việt đã tiến hành cuộc chinh phạt, đánh bại quân Champa và sáp nhập vùng đất này vào lãnh thổ Đại Việt .
Giai đoạn từ thế kỷ XV đến thế kỷ XIX
Sau khi sáp nhập vào Đại Việt, năm 1471, vua Lê Thánh Tông thành lập phủ Hoài Nhơn, bao gồm ba huyện: Bồng Sơn, Phù Ly và Tuy Viễn. Đến năm 1602, chúa Nguyễn Hoàng đổi tên phủ Hoài Nhơn thành phủ Quy Nhơn, đánh dấu lần đầu tiên địa danh “Quy Nhơn” xuất hiện trong lịch sử .
Trong thời kỳ này, Quy Nhơn dần trở thành một trung tâm hành chính và kinh tế quan trọng ở miền Trung, với sự phát triển của các làng mạc, chợ búa và hệ thống giao thông.
Thời kỳ Tây Sơn và thành Hoàng Đế
Vào cuối thế kỷ XVIII, phong trào Tây Sơn do anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ lãnh đạo đã nổi dậy chống lại triều đình Lê – Trịnh và chúa Nguyễn. Năm 1778, Nguyễn Nhạc lên ngôi hoàng đế, lập kinh đô tại thành Hoàng Đế, được xây dựng trên nền cũ của thành Đồ Bàn.
Thành Hoàng Đế trở thành trung tâm chính trị của triều đại Tây Sơn cho đến năm 1793, khi quân Nguyễn Ánh (sau này là vua Gia Long) chiếm được thành và đổi tên thành Bình Định .
Thời kỳ Pháp thuộc và sự phát triển đô thị
Ngày 20/10/1898, vua Thành Thái ra Chỉ dụ thành lập thị xã Quy Nhơn, biến nơi đây thành đô thị tỉnh lỵ của tỉnh Bình Định. Trong thời kỳ Pháp thuộc, Quy Nhơn phát triển mạnh mẽ với việc xây dựng các công trình hạ tầng như trường học, bệnh viện, nhà ga, cảng biển và hệ thống giao thông đường sắt.
Đến ngày 30/4/1930, toàn quyền Đông Dương Pasquier đã ra Nghị định nâng cấp thị xã Quy Nhơn lên thành phố cấp 3, trở thành một trong những đô thị quan trọng ở miền Trung Việt Nam thời bấy giờ .
Giai đoạn từ Cách mạng Tháng Tám đến năm 1975
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Quy Nhơn được tổ chức theo quy chế thị xã, lấy tên là thị xã Nguyễn Huệ. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Quy Nhơn đóng vai trò là hậu phương quan trọng, nơi diễn ra nhiều hoạt động cách mạng và kháng chiến.
Ngày 31/3/1975, Quy Nhơn hoàn toàn giải phóng, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử thành phố, mở ra thời kỳ mới trong công cuộc xây dựng và phát triển .
Thời kỳ sau năm 1975 và phát triển hiện đại
Sau ngày đất nước thống nhất, tháng 2/1976, hai tỉnh Bình Định và Quảng Ngãi hợp nhất thành tỉnh Nghĩa Bình, thị xã Quy Nhơn trở thành tỉnh lỵ. Ngày 3/7/1986, thị xã Quy Nhơn được nâng cấp lên thành phố thuộc tỉnh .
Đến ngày 25/01/2010, thành phố Quy Nhơn được công nhận là đô thị loại I trực thuộc tỉnh Bình Định, đánh dấu bước phát triển quan trọng trong quá trình đô thị hóa và hiện đại hóa.
Quy Nhơn ngày nay: Thành phố biển hiện đại
Hiện nay, Quy Nhơn là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa và khoa học kỹ thuật của tỉnh Bình Định. Thành phố nổi bật với các ngành kinh tế như công nghiệp, thương mại, dịch vụ cảng biển, du lịch và nuôi trồng thủy sản.
Với bờ biển dài 72 km, nhiều bãi biển đẹp và danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Eo Gió, Kỳ Co, Ghềnh Ráng, Quy Nhơn đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước .
Lịch sử thành phố Quy Nhơn là một bức tranh sinh động, phản ánh sự phát triển liên tục qua các thời kỳ lịch sử. Từ một đô thị cổ của vương quốc Champa, trải qua các triều đại phong kiến, thời kỳ Pháp thuộc, chiến tranh và đến thời kỳ hiện đại, Quy Nhơn đã không ngừng vươn lên, trở thành một thành phố biển hiện đại, năng động và đầy tiềm năng.
Nếu bạn muốn hiểu rõ hơn về văn hóa, con người và địa điểm nên đến tại Quy Nhơn, đừng bỏ qua Cẩm nang du lịch Quy Nhơn với những thông tin chi tiết, dễ áp dụng cho chuyến đi của bạn.
