Khi nhắc đến Quy Nhơn, người ta thường nhớ đến biển xanh, cát trắng, những món đặc sản đậm vị miền Trung hay những con đường bình yên uốn lượn ven biển. Thế nhưng, ẩn sau vẻ ngoài rực rỡ ấy là một thế giới tinh thần đầy phong phú và sâu lắng – nơi mà tín ngưỡng dân gian không chỉ đơn thuần là niềm tin, mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, là hồn cốt trong văn hóa Quy Nhơn xưa và nay.
Từ những lễ hội linh thiêng như lễ cầu ngư, lễ hội Đống Đa – Tây Sơn, đến các tín ngưỡng gắn liền với nghề truyền thống, với thần linh bản địa như thờ cá Ông, thờ Bà Thiên Hậu, thờ Thành hoàng… tất cả đã và đang tạo nên một lớp trầm tích văn hóa dày dặn, giàu bản sắc. Những nghi lễ ấy không chỉ phản ánh đời sống tâm linh của người dân Gia Lai (Bình Định cũ), mà còn thể hiện sự gắn bó bền chặt giữa con người – thiên nhiên – cộng đồng qua hàng trăm năm lịch sử.
Trong bài viết này, Ghiền Quy Nhơn sẽ cùng bạn bước vào thế giới ấy – để không chỉ review chất những nét đẹp trong sinh hoạt tín ngưỡng, mà còn trải nghiệm thật những câu chuyện đậm đà tình đất võ và kết nối địa phương qua từng giá trị văn hóa đang được gìn giữ mỗi ngày.
Tín ngưỡng dân gian trong đời sống người xứ Nẫu văn hóa Quy Nhơn
Tín ngưỡng dân gian không chỉ là một phần trong đời sống tâm linh mà còn là “chất keo” gắn kết cộng đồng người xứ Nẫu qua bao thế hệ. Dù là cư dân ven biển hay vùng núi, người Quy Nhơn – Gia Lai (Bình Định cũ) đều có chung một niềm tin hướng về tự nhiên, tổ tiên và các vị thần hộ mệnh. Những tín ngưỡng như thờ cá Ông, thờ Bà, thờ Thành hoàng làng hay những lễ hội cầu mưa, cầu ngư… đều mang trong mình giá trị văn hóa sâu sắc, phản ánh mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên.
Không cần quá hoành tráng, những nghi lễ ấy được tổ chức trang nghiêm, đậm chất bản địa, thể hiện lòng biết ơn, sự kính trọng và khát vọng an lành, mùa màng tươi tốt, cuộc sống bình yên. Tín ngưỡng dân gian vì thế không chỉ là nghi lễ – đó là ký ức văn hóa, là sợi chỉ đỏ gắn kết cộng đồng và bảo tồn bản sắc địa phương trong lòng đô thị đang đổi thay từng ngày.
Các loại hình tín ngưỡng dân gian phổ biến tại Quy Nhơn – Gia Lai (Bình Định cũ)
Thờ cá Ông – Tín ngưỡng ven biển gắn với đời ngư dân
Ở các làng chài dọc biển Quy Nhơn như Nhơn Lý, Nhơn Hải, người dân tôn thờ cá Ông (cá voi) như vị thần hộ mệnh của biển cả. Họ tin rằng cá Ông thường cứu giúp tàu thuyền gặp nạn, phù hộ ngư dân an toàn trong mỗi chuyến ra khơi.
Hằng năm, Lễ hội Cầu ngư được tổ chức trang trọng với các nghi thức rước sắc thần, dâng lễ, múa lân và hát bội – không chỉ mang ý nghĩa tín ngưỡng mà còn là dịp hội tụ văn hóa biển đặc trưng xứ Nẫu.
Tín ngưỡng thờ Mẫu và Thành hoàng làng
Tại các vùng nông thôn Quy Nhơn, việc thờ Mẫu (như Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải, Mẫu Thiên) và Thành hoàng làng thể hiện niềm tin vào sự che chở của các vị thần cai quản thiên nhiên và làng xã. Các đình làng như Đình An Vinh, Đình Bồng Sơn, Đình Mỹ Cang… là nơi gìn giữ không gian sinh hoạt cộng đồng truyền thống, nơi diễn ra các nghi lễ tạ ơn, cầu an trong những dịp lễ hội xuân.
Lễ hội Tây Sơn – Linh thiêng và hào hùng
Không chỉ là sự kiện lịch sử, Lễ hội Tây Sơn – Đống Đa tổ chức tại Bảo tàng Quang Trung (huyện Tây Sơn) vào mùng 5 Tết hàng năm còn là một loại hình tín ngưỡng dân gian mang đậm tinh thần tôn vinh anh hùng dân tộc. Người dân đến đây thắp hương, dâng lễ cầu quốc thái dân an, tưởng nhớ công lao của vua Quang Trung – biểu tượng của lòng yêu nước và khí phách đất võ Bình Định.
Tín ngưỡng và nét gắn kết cộng đồng trong văn hóa Quy Nhơn
Không chỉ đơn thuần là niềm tin tâm linh, tín ngưỡng dân gian tại Quy Nhơn – Gia Lai (Bình Định cũ) còn là chất keo gắn kết cộng đồng. Những lễ hội như Cầu ngư, Lễ hội đình làng, Lễ vía Bà Thiên Hậu… luôn có sự tham gia đông đảo của người dân địa phương, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi. Mỗi dịp lễ là một lần làng xóm sum vầy, cùng nhau chuẩn bị lễ vật, trang trí đình làng, diễn xướng dân gian.
Qua tín ngưỡng, người Quy Nhơn gửi gắm lời cầu an, mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, gia đạo bình an. Nhưng sâu xa hơn, đó còn là cách họ giữ gìn và truyền lại những giá trị văn hóa, phong tục tập quán và tinh thần đoàn kết từ đời này sang đời khác.
Trong mỗi nghi thức, mỗi câu chuyện truyền miệng, mỗi điệu múa hay làn điệu dân ca trong lễ hội là cả một kho tàng tri thức dân gian sống động – góp phần làm nên một văn hóa Quy Nhơn vừa đậm đà bản sắc, vừa thấm đẫm chiều sâu tâm linh.
Tín ngưỡng dân gian không chỉ là những lễ nghi cổ truyền mà còn là sợi dây tinh thần gắn kết bao thế hệ người Quy Nhơn. Trong từng câu chuyện thờ thần biển, lễ rước cá ông, hay những lời nguyện cầu trong đêm trăng rằm… là một phần hồn cốt không thể thiếu trong văn hóa Quy Nhơn – nơi đất võ hào sảng, tình người đậm sâu.
Chính sự giao hòa giữa yếu tố tâm linh và đời sống thường nhật đã giúp tín ngưỡng trở thành một dòng chảy lặng lẽ nhưng bền bỉ, nuôi dưỡng tinh thần, gìn giữ bản sắc văn hóa địa phương giữa nhịp sống hiện đại.
👉 Để hiểu rõ hơn về tổng thể các giá trị văn hóa Quy Nhơn, bạn có thể đọc thêm tại bài viết lớn Tín ngưỡng và tiếng nói văn hóa Quy Nhơn
🌟 Và nếu bạn muốn cùng chúng tôi khám phá sâu hơn về con người, văn hóa, ẩm thực và những góc nhìn thật về Quy Nhơn, đừng quên theo dõi fanpage Ghiền Quy Nhơn – nơi lan tỏa những review chất, trải nghiệm thật và kết nối địa phương mỗi ngày!