Khi nhắc đến văn hóa Quy Nhơn, nhiều người thường nghĩ ngay đến những món ngon đậm vị biển, các lễ hội truyền thống rộn ràng hay khung cảnh thiên nhiên thơ mộng. Thế nhưng, nếu muốn thật sự hiểu và gắn bó với vùng đất xứ Nẫu, bạn cần đi sâu hơn vào những giá trị tinh thần đã bền bỉ song hành cùng người dân nơi đây qua bao thế hệ.
Trong đó, tín ngưỡng, trang phục truyền thống và tiếng nói bản địa là ba yếu tố mang đậm chiều sâu văn hóa – những “nét chạm” không ồn ào nhưng khắc sâu trong đời sống thường nhật. Từ những bộ áo dài khăn đóng trong lễ hội dân gian, lời chào “bữa ni đi mô rứa?” của người dân, đến niềm tin vào các vị thần làng biển – tất cả tạo nên một Quy Nhơn rất riêng, mộc mạc mà đậm đà.
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm bức tranh tổng thể về đời sống văn hóa xứ Nẫu, đừng bỏ qua bài viết gốc tại đây: Văn hóa Quy Nhơn – Hồn quê, hơi thở miền biển trong từng nếp sống
Tín ngưỡng văn hóa Quy Nhơn: Sợi dây tinh thần kết nối cổ – kim
Trong bức tranh đa chiều của văn hóa Quy Nhơn, tín ngưỡng dân gian giữ một vai trò cốt lõi – vừa là sợi dây nối liền hiện tại với quá khứ, vừa là chất keo gắn kết cộng đồng qua nhiều thế hệ. Không đơn thuần là hoạt động mang tính nghi lễ, tín ngưỡng tại Quy Nhơn còn phản ánh đậm nét cách người dân xứ Nẫu sống chậm, sống sâu và sống có niềm tin.
Tại vùng ven biển và các khu dân cư truyền thống, nhiều nghi lễ tín ngưỡng dân gian vẫn được duy trì như:
-
Cúng đất, cúng đồng: cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, gia đình bình an.
-
Lễ đền Chà, lễ lên đồng: gắn liền với văn hóa tâm linh và tín ngưỡng thờ Mẫu ở miền Trung.
-
Thờ cúng cá Ông (Cá Voi): biểu tượng linh thiêng bảo vệ ngư dân khi ra khơi, đặc trưng riêng của các làng biển Quy Nhơn.
Ngoài ra, hàng năm địa phương còn tổ chức nhiều lễ hội mang đậm màu sắc tín ngưỡng như:
-
Lễ hội Đô Thành – tưởng nhớ các bậc tiền nhân lập làng, mang đậm yếu tố truyền thống và cộng đồng.
-
Lễ hội Đống Thổ – khởi công xây nhà, công trình, thể hiện sự tôn trọng và hài hòa với tự nhiên.
-
Lễ hội Cá Ông – quy tụ ngư dân khắp vùng biển Bình Định, thể hiện tín ngưỡng ngư dân và khát vọng ra khơi bình an.
Những lễ hội này không chỉ tái hiện một phần ký ức làng quê, mà còn tạo điều kiện để du khách hiểu sâu hơn về văn hóa Quy Nhơn – nơi con người sống chan hòa giữa tâm linh và đời sống thường nhật. Nếu có dịp ghé thăm đúng mùa lễ hội, bạn sẽ cảm nhận rõ hơn tinh thần cộng đồng và niềm tin bền vững nơi đây.
Đọc thêm: Khám phá văn hóa Quy Nhơn qua 3 lễ hội truyền thống đặc sắc
Trang phục truyền thống: Gói ghém sự tinh tế và khiêm nhường của văn hóa Quy Nhơ
Trong bức tranh đa sắc của văn hóa Quy Nhơn, trang phục truyền thống đóng vai trò như một lớp ký ức sống động – phản ánh nhịp sống, gu thẩm mỹ và cả tinh thần của con người xứ Nẫu qua từng giai đoạn.
Không rực rỡ như áo dài Huế, cũng không cầu kỳ như trang phục miền đồng bằng Bắc Bộ, trang phục truyền thống ở Quy Nhơn mang trong mình vẻ đẹp mộc mạc, giản dị nhưng không kém phần tinh tế. Đó là sự kết hợp giữa tính thực dụng và tính thẩm mỹ, phù hợp với đời sống nông – ngư nghiệp chủ đạo nơi đây.
-
Phụ nữ thường mặc áo bà ba hoặc áo cánh ngắn tay, kết hợp cùng quần lụa tơ đen, toát lên vẻ duyên dáng, nền nã mà vẫn linh hoạt trong sinh hoạt hằng ngày.
-
Đàn ông vùng biển hoặc làng chài thì chọn áo sơ mi, quần kaki hoặc quần xắn ống, phù hợp với việc di chuyển, lao động thường xuyên.
-
Vào dịp lễ hội, trang phục truyền thống trở nên nổi bật hơn với các gam màu như xanh da trời, đỏ bọc, nâu đất, thể hiện sự tôn nghiêm, trang trọng nhưng vẫn gần gũi với thiên nhiên và đất trời.
Đặc biệt, các phụ kiện như khăn đóng, nón lá, thắt lưng vải hay khăn choàng vai không chỉ dùng để tô điểm mà còn là biểu trưng cho nghề truyền thống: từ hát bội, bài chòi, đến hát bài lớt – những nét văn nghệ dân gian ăn sâu trong đời sống tinh thần của người dân nơi đây.
Từng nếp gấp, từng gam màu trong bộ trang phục truyền thống ấy chính là minh chứng sống cho một văn hóa Quy Nhơn biết giữ gìn bản sắc, biết kể chuyện bằng ngôn ngữ không lời nhưng đầy ý nghĩa.
Tiếng nói – linh hồn văn hóa Quy Nhơn trong ngôn ngữ xứ Nẫu
Trong các biểu hiện của văn hóa Quy Nhơn, tiếng nói bản địa không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là linh hồn của vùng đất, mang theo sắc thái cảm xúc và chiều sâu lịch sử. Giọng xứ Nẫu – với cách phát âm “ê ê”, âm điệu nhẹ nhàng mà dí dỏm – đã trở thành một trong những dấu ấn khó quên đối với bất kỳ ai từng đặt chân đến nơi đây.
@phuocduhi Anh em xứ Nẫu điểm danh – Mãi đỉnh 😂 #thodiaquynhon #phuocduhi #tourguide #dcgr #fyp
Chỉ cần nghe một câu nói quen thuộc như:
Lâu rầu không gặp, ông có phẻ hông ?, Ê mưa rầu kìa, ghé đục mưa đi. Để chúc nữa hết rầu đi, Chu cha ngon giữ bay,……là bạn đã có thể cảm nhận được sự chân chất, thân thương từ cách người Quy Nhơn trò chuyện. Chính chất giọng ấy – tưởng mộc mạc mà đầy tình cảm – khiến du khách cảm thấy như được chào đón như người thân quen, chứ không phải một người qua đường.
Điều đáng quý là trong thời đại hội nhập, tiếng nói địa phương ở Quy Nhơn không bị “hòa tan” mà ngược lại, được trân trọng và lan tỏa mạnh mẽ:
-
Nhiều chiến dịch truyền thông địa phương, trong đó có Ghiền Quy Nhơn, đã khéo léo sử dụng giọng xứ Nẫu trong caption, meme, video viral để truyền tải thông điệp gần gũi.
-
Các sự kiện văn hóa, sân chơi sáng tạo, thi “nói tiếng địa phương” được tổ chức ở trường học và cộng đồng, giúp thế hệ trẻ hiểu và yêu thêm ngôn ngữ quê hương.
-
Các quán cà phê, cửa hàng đặc sản cũng sáng tạo trong đặt tên, slogan, bảng hiệu bằng giọng nói địa phương, mang lại cảm giác thân thiện và đậm chất bản địa.
Không chỉ là âm thanh, tiếng nói Quy Nhơn là nơi lưu giữ nếp sống, phong tục và tâm tư của người xứ biển. Đó là lý do khiến tiếng nói – dù đơn sơ – lại có thể chạm sâu vào lòng người, trở thành một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa Quy Nhơn nhiều màu sắc.
Tín ngưỡng, trang phục và tiếng nói – ba mảnh ghép tưởng chừng nhỏ bé – lại chính là nền móng làm nên bản sắc văn hóa Quy Nhơn. Không phô trương, không cầu kỳ, nhưng mỗi yếu tố đều góp phần kể lại câu chuyện rất riêng của con người và vùng đất nơi đây: mộc mạc mà sâu sắc, giản dị mà đậm đà tình quê.
Ghiền Quy Nhơn tin rằng: để yêu một thành phố không chỉ là ngắm cảnh đẹp, ăn món ngon, mà còn là lắng nghe tiếng nói địa phương, mặc thử chiếc áo quê và tham dự một buổi lễ dân gian cùng người bản xứ. Chính từ đó, trải nghiệm mới thật sự trở thành một phần ký ức.
Hãy theo dõi hành trình lan tỏa giá trị văn hóa bản địa cùng Ghiền Quy Nhơn – nơi bạn sẽ không chỉ thấy Quy Nhơn đẹp, mà còn thấy mình muốn thuộc về mảnh đất này.